سایه‌نویسی

بخش دوم:

در بخش قبلی به نقش واسط موسسات بسته‌بندی و سایه‌نویسان اشاره کردیم. این بخش که ادامه مقاله پیشین است، به توضیح بیشتر این بنگاه‌ها در بازار کتاب نوجوانان در غرب می‌پردازد.

علاوه بر سری کتاب‌های نانسی درو (Nancy Drew) تقریبا تمام کتاب‌های ژانر وحشت نوجوانان توسط سایه‌نویسان نوشته شده است. البته علت این امر مدل کسب و کار موفقی است که امکان گسترش حوزه‌ کاری را به سایه‌نویسی داده است.

آیا تنها افراد مشهور می‌توانند کتاب‌های زندگینامه‌شان را سایه‌نویسی کنند؟ با فراگیرتر شدن خدمات سایه‌نویسی در جهان غرب، امکان ثبت روایت زندگی از انحصار افراد خاص درآمده است، و امروزه بسیار از فرزندان تنها برای ثبت گنجینه‌ خانوادگی‌شان بیش از پیش به ثبت تاریخچه‌ والدین‌شان علاقه نشان می‌دهند. در این مطلب به طور خلاصه به چند نمونه از این تجارب پرداخته شده است.

دوری و فاصله افتادن میان انسان‌ها به‌خصوص اعضای خانواده‌ها از تلخ‌ترین تبعاتِ همه‌گیری ویروس کرونا و شیوع آن در سرتاسر جهان است. کووید 19 نه‌تنها هراس جمعی به بار آورد، موجب دوری فرزندان از پدران و مادران و دیگر افراد مسن خانواده شد که بیش از دیگران در معرضِ ابتلا بودند. این فاصله بسیاری از فرزندان را به مرور خاطرات واداشت و بسیاری هم سراغ آلبوم‌های خانوادگی و شجره و سوابق خانواده خود رفتند و به مرور گذشته نشستند. در این میان به دلیل اعلام قرنطینه و اعمال محدودیت‌ها حیاتِ اقتصادی جامعه به خطر افتد و بسیاری از شرکت‌ها ناگزیر به تعدیل نیروهاشان شدند و بسیاری شغل خود را از دست دادند. اما در این میان جالب است یکی از مشاغلی که چندان هم شناخته‌شده نیست رونق پیدا کرده است. به دلیل رجوع افراد به خاطرات و درک اهمیت خانواده در دوری از پدران و مادران، بسیاری به فکر افتادند تا خاطرات آنان را ثبت کنند و از این‌رو شغلِ سایه‌نویسی در برخی از کشورها رونق گرفت. گاردین در مطلبی ضمن اشاره به افزایش تقاضا برای نوشته‌شدن زندگینامه، به ایده ثبت زندگی‌ها می‌پردازد چراکه زندگی پیش‌بینی‌ناپذیرتر از قبل شده و باید از خاطرات پاسداری کرد.

اگر اخبار افراد مشهور را دنبال کرده باشید، با بحث‌های حول محور کتاب‌هایی که نوشته‌اند هم آشنا هستید. هر از چندگاهی این سوال پیش می‌آید که آیا مثلا واقعا پاریس هیلتون کتابی که منتشر کرده است را خودش نوشته است؟ یا جی اف کی در زمان سناتوری، کی زمان این را پیدا کرد که کتابی را بنویسد و منتشر کند؟ نوشتن کتاب خاطرات کار بسیار زمان‌بری است، اما فارغ از مسئله زمان مهارت نوشتن هم چیزی نیست که با آن به دنیا بیاییم. نوشتن کتاب خاطراتی که بتواند بخش قابل توجهی از بازار را به خود تخصیص دهد، نیاز به نویسندگان زبردستی دارد.

در بهار ۱۹۴۹ النور روزولت به همراه دست‌نویس بخش دوم خاطراتش سراغ ویراستارهایش در مرکز خاطرات‌نویسی برای بانوان رفت - این بخش از خاطراتش در مورد سال‌های اقامتش در کاخ سفید بود- جوابی که به او دادند این بود «بسیار متن عجولانه‌ای بود انگار که هنگام پا زدن روی دوچرخه در مسیر آتش‌گرفته‌ای نوشته شده باشد.» ویراستارها از روزولت خواستند تا دست‌نوشته را به کمک یک سایه‌نویس بازنویسی کند. اما روزولت نپذیرفت «آن‌وقت احساس می‌کنم کتاب مال من نیست.» در نهایت روزولت یک قرارداد صد‌و‌پنجاه هزار دلاری برای فروش کتاب با یک ناشر معتبر امضا کرد و کتاب «آن‌چه به یاد دارم» کتاب پرفروشی در گیشه‌ها شد و در قلب و روح زنان خانه‌دار آمریکایی جای گرفت.

اولین بخش از کار شما با سایه‌نویس، تنظیم قرارداد است. قراردادی شفاف بین مؤلف و سایه‌نویس می‌تواند از حقوق طرفین محافظت کرده، و از بسیاری از پیچیدگی‌های پیش‌روی هر دو طرف بکاهد. در این مطلب به چند مورد مهم در چارچوب این قراردادها می‌پردازیم.

«سایه‌نویسی» کاری است به قدمت کتابت. گرچه خاستگاهِ سایه‌نویسی به دوران باستان برمی‌گردد، سایه‌نویسی به‌عنوانِ یک شغل از اوایل قرن بیستم پدید آمد و چنان پیشرفتی کرد که امروز می‌توان از صنعت سایه‌نویسی سخن گفت.

سایه‌نویسی به عمل نوشتن به‌جای دیگری گفته می‌شود. در ادبیات فارسی «کتابت» جایگاهی شبیه سایه‌نویسی داشته است. با این تفاوت که در سایه‌نویسی شما همچون سایه‌ای نام و اعتبارتان را در سایه نگاه می‌دارید.