نویسنده در سایه

پنج نویسنده مشهوری که سایه‌نویس هم بودند

سینکلر لوئیس، نویسنده معروفِ برنده نوبل ادبی
ترجمه مریم فرحزاد
1399/09/04

موفقیت در نویسندگی مستلزم داشتن این مهارت است که نویسنده بتواند بیان خود را در خدمت انعکاس صدای شخصی دیگر قرار دهد؛ مهارتی که موجب شد برخی نویسندگان مشهور با داشتن بیانی متمایز در آن تبحر یابند.

نویسندگان موفق کسانی هستند که بیان واضح و متمایزی دارند. در حالی که آثار جین آستین با نوعی دلبستگی سرخوشی‌آور نسبت به طبقه اشراف و زمین‌دار انگلیس شناخته میشود، شخصیت‌ها و حال‌‌و‌هوای نمادین آثار استیون کینگ به‌راحتی قابل درک و بی‌اندازه ملموس‌اند. اما ممکن است این حقیقت مایه شگفتی‌تان شود اگر بدانید که این نویسندگان مشهور قبل از آنکه در حرفه نویسندگی به شهرت برسند، به‌عنوان سایه‌نویس[1] شناخته می‌شدند.

1. سینکلر لوئیس

سینکلر لوئیس به‌عنوان نویسندهای که در سال 1930 جایزه نوبل ادبیات را دریافت کرد، به‌ دلیل برداشت شخصی‌اش از زندگی آمریکایی‌ها در رمان «ببیت» (1922) و «خیابان اصلی» (1920) مورد توجه قرار گرفت. او پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه ییل، ​​با فروش طرح‌های داستانی اولیه به جک لندن، زندگی‌اش را می‌گذراند. جک لندن نیز از این طرح‌های داستانی برای نوشتن رمانش با نام «بنگاه آدمکشی» و یک مجموعه داستان کوتاه استفاده کرد. کار سایه‌نویسی لوئیس راه را برای همکاری موقت او با تنیسور آمریکایی، موریس مک لوفلین باز کرد. بر همین اساس، سینکلر لوئیس کتاب «تنیس به شیوهای که من آن را بازی می‌کنم» را برای او نوشت.

2. اچ. پی. لاوکرفت

طرفداران ژانر ترسناک، اچ. پی. لاوکرفت را به‌عنوان خالق بسیاری از آثار کلاسیک ترسناک ماورایی/‌علمی تخیلی می‌شناسند. این نویسنده با چهره‌ای تکیده و استخوانی زمانی به شهرت رسید که مجله ادبی وِیرد تِیلز (Weird Tales) داستانهای کوتاهش، ازجمله داستانی با عنوان احضار کُثِلهو (The Call of Cthulhu) را از او خرید. جی. سی. هنبرگر، بنیانگذار مجله «ویرد تیلز»، لاوکرفت را به‌عنوان یک سایه‌نویس استخدام کرد تا روایتی از شعبده‌باز هری هودینی را، که به تصور افراد بسیاری روایتی واقعی بود، تحت عنوان کتابی با نام «در زیر اهرام» بنویسد. هودینی که تحت تأثیر اثر نهایی قرار گرفته بود، لاوکرفت و سی. ام. اِدی جونیور را به‌عنوان سایه‌نویس استخدام کرد تا کتابی با عنوان «سرطان خرافات» را به نگارش درآورند. این کتاب تحلیلی از خرافات در تمام اعصار را ارائه می‌داد. نسخه خطی 31 صفحهای این اثر در سال 2016 به حراج گذاشته شد و به قیمت 28000 دلار به فروش رسید.

3. کاترین آن پورتر

پس از یک رابطه ناموفق و تشخیص بیماری کشنده برونشیت، حالا این موهای سفید کاترین آن پورتر بود که به نمادی از استقامت و آسیب‌دیدگی او تبدیل شد. او که بومی تگزاس بود، در سال 1919 به دهکده گرینویچ نقل مکان کرد و علاوه بر اینکه یک سایه‌نویس بود، داستان‌هایی را نیز برای کودکان نوشت. او به‌عنوان سایه‌نویس، رمان «ازدواج چینی من» را که در سال 1921 منتشر شد، برای مای تیام فرانکین را به نگارش درآورد. پورتر که بیشتر به خاطر رمان «اسب رنگ‌پریده، سوار رنگ‌پریده» معروف بود، جایزه پولیتزر در حوزه داستان‌نویسی را برای مجموعه داستان‌هایش دریافت کرد. این داستا‌‌‌‌نها که در‌‌واقع مجموعهای از مشاهدات این نویسنده را در بر میگیرد مبتنی بر میراث فرهنگی او در تگزاس است.

4. ریچارد فلانگان

نویسنده استرالیایی، ریچارد فلانگان، که شهرتش را مدیون اثری با عنوان «کتاب گلد‌ ماهی» است، داستانهای ادبی، مقاله‌های سیاسی و مجموعهای از سخنرانی‌ها را به رشته تحریر درآورده است. او همچنین به‌عنوان سایه‌نویس زندگینامه جان فردریش، جنایتکار استرالیایی را نوشت که متهم به کلاهبرداری علیه شورای امنیت ملی استرالیا بود. حتی پس از آنکه فردریش سه هفته قبل از شروع فرآیند تکمیل این زندگینامه خودکشی کرد، فلانگان با پیشنهاد قرارداد 10 هزار دلاری برای تکمیل این اثر در شش هفته موافقت کرد. این زندگینامه با عنوان «نام رمز یاگو» پس از مرگ فردریش منتشر شد. جدیدترین رمان فلانگان با عنوان «اول شخص» الهام‌گرفته از تجربه او به‌عنوان سایه‌نویس است، داستانی ترسناک و مهیج را درباره یک سایه‌نویس و مشتری کلاهبردار او روایت می‌کند.

5. سیدونی‌گبریل کولت

سیدونی‌گبریل کولت، نویسنده فرانسوی، با نوشتن کتاب‌هایی که همانند انزجار شدید او از هنجارهای اجتماعی حکایت از ساختارشکنی او داشتند، به دلیل تمایلات نامتعارفش در اوایل دهه 1900 مشهور بود (ممکن است این نام پس از تماشای نقش‌آفرینی کیرا نایتلی در فیلم «کولت» محصول سال 2018، برایتان آشنا باشد.). چهار رمان اول او، یعنی همان مجموعه‌های «کلودین»، شباهت زیادی به شرح‌حال‌نویسی داشتند که با نام شوهرش، هنری گوتیه ویلار منتشر شدند. ویلار که پیش از آن به‌عنوان یک چهره مشهور ادبی شناخته می‌شد، کولت را در خانه حبس و او را وادار به نوشتن کرد. تنها پس از جدایی آن‌ها در سال 1906 بود که كولت آثار خود را پس گرفت و آثار مشهوری مانند «شری» و «ژی ژی» را خلق كرد.

1. «سایه‌نویس» یا «نویسنده در سایه»، شخصی است که در قبال دریافت دستمزد برای دیگران مینویسد و آثارش با نام آن افراد منتشر می‌شود.


سایه‌ نویس نویسنده در سایه سینکلر لوئیس مریم فرحزاد لاوکرفت

دیگر مطالب زندگی دیگران

چپ ملی

فریبرز رئیس‌دانا در اسفند 1377 در مقاله‌ای نوشته بود که گویا این تقدیر ماست که پیش از نوروز و آغاز سال جدید حوادثی ناگوار «خُلق ما را تنگ و روحمان را چنان اندوهگین سازد» که دیگر شوقی برای برگزاری عید نباشد یا اگر بنا باشد «عیدانه‌ای تقدیم کنیم ناگزیر باشیم پیش از آن در رثای از دست رفتگان پیش‌گفتاری بیاوریم.» تقدیر چنین بود که خود او نیز تنها چند روز پیش از نوروز در شمار «از دست رفتگان» قرار بگیرد. مرگ رئیس‌دانا در روزهای پایانی اسفند 1398 و آن هم به دلیل کرونا دشوارتر و تلخ‌تر بود. فریبرز رئیس‌دانا شمایل دقیق یک روشنفکر متعهد بود: اقتصاددان دردمند، شاعر و منتقد، فعال سیاسی چپ، پژوهشگر علوم اجتماعی و عضو برجسته کانون نویسندگان ایران. رئیس‌دانا در دی‌ماه 1323 در روستای ابراهیم‌آباد قزوین متولد شده بود و در 26 اسفند 1398 در تهران درگذشت. از او کارنامه‌ای پربار باقی مانده است و می‌توان او را نماد چپی که گرایش‌های عمیق ملی داشت در نظر گرفت.


سرنوشت روشنفکران ژیواگو

تا پیش از آنکه پاسترناک رمان دوران‌سازِ «دکتر ژیواگو» را بنویسد و سرسختانه تصمیم به انتشار آن بگیرد، کسی در شوروی او را به‌عنوان یک «مخالف» نمی‌شناخت. اما تصمیم قاطع او به انتشار رمانش در ایتالیا سرآغاز رسم و روال ادبی تازه‌ای در روسیه پس از استالین شد. پاسترناک تحت فشار حزب کمونیست و مخالفت کانون نویسندگان شوروی جایزه نوبل 1958 را نپذیرفت. برای نخستین بار بعد از جنگ جهانی دوم، سانسور بدخیم اتحاد شوروی را شکست و پاسترناک توانست روایت هولناک خود را از سرنوشت روشنفکران شوروی منتشر کند، روایتی که از پسِ سالیان دورودراز همچنان برای درکِ موقعیت نسلی از روشنفکران روسیه که در دوران استالین و انقلاب بلشویکی زیستند، معتبر است. رمان «دکتر ژیواگو» شصت‌وشش سال پیش در چنین روزهایی در خارج از شوروی منتشر شد و انقلابی ادبی در دوران بعد از استالین بود که به دوره «آب شدن یخ‌ها» موسوم است.


تبعیدی‌ها

پابلو نرودا، شاعر و مبارز مطرح آمریکای لاتین، هم‌رزم آلنده و برنده نوبلِ ادبیات در سال 1971 است. نفتالی ریکاردو ری‌یس باسو آلتو، معروف به پابلو نرودا زندگی ادبی و سیاسیِ پرفراز و نشیبی داشت. او از تبار شاعرانی بود که مبارزه را سرشته در هنر می‌دانست و کنشگری و شعر را هم‌پای هم مهم می‌شمارد. نرودا در 12 ژوئیه سال 1904 در خطه پارال کشور شیلی به دنیا آمد. او هنوز چهارده سال نداشت که نخستین مقاله‌ خود را در نشریه‌ای محلی به چاپ رساند و چند سال بعد، هنوز به بیست‌سالگی نرسیده بود که سیزده قطعه شعر در مجله‌ای منتشر کرد. از آن بعد تمام اشعار نرودا رنگی سیاسی دارد و همین امر آوازه او را از شیلی به آمریکای لاتین فراتر می‌برد. او دیگر شاعری برای تمام امریکای لاتین است که از رنج‌ها و خشم‌ها مردمان این خطه می‌سراید. از مهم‌ترین بزنگاه‌های زندگی نرودا ایراد خطابه «من متهم می‌کنم» در ششم ژانویه 1948 در مجلس سنا بود که منجر به صدور حکمِ عزل او از سناتوری مجلس توسط دیوان عالی شیلی شد و البته دیوان به همین حکم بسنده نمی‌کند و قصد بازداشت او را دارد. این اتفاق در سراسر امریکای لاتین بازتابی گسترده پیدا می‌کند و بسیاری به هواداری از او برمی‌خیزند و سرانجام نرودا ناگزیر به ترک وطن می‌شود. در زادروز نرودا، بخشی از خاطراتِ این شاعر چپ‌گرا از سفرش به شوروی را مرور می‌کنیم که در آنجا با شاعرانی همفکر خودش دیدار می‌کند، شاعرانی تبعیدی‌ که برای گرامی‌داشتِ پوشکین گرد هم آمده‌اند.


در سایه جنوب

ویلیام فاکنر از مهم‌ترین داستان‌نویسان جهان است که در ایران هم به خوبی شناخته می‌شود و بسیاری از آثار او توسط مترجمان مختلف به فارسی منتشر شده است. او را نویسنده جنوب نامیده‌اند و این جنوب هم جغرافیایی است و هم ادبی. او با با سبک خاص داستان‌نویسی‌اش و نیز تصویر درخشانی که از زندگی مردمان جنوب امریکا به دست داده در تاریخ داستان‌نویسی جاودانه شده است. فاکنر در زمان حیاتش برنده نوبل ادبیات شد و آثارش تا امروز همواره مورد توجه بوده و از زوایای مختلف بررسی شده است. فاکنر علاقه‌ای به صحبت کردن درباره زندگی شخصی‌اش نداشت و به‌خصوص از سال‌های کودکی او اطلاعات زیادی در دست نیست با این‌ حال، زندگی‌نامه‌نویسان متعددی به سراغش رفته‌اند و دوره‌های مختلف زندگی او را تصویر کرده‌اند. فاکنر در 25 سپتامبر 1897 متولد شد و در سال 1962 درگذشت.


مایه عذاب تمدن

ژان ژاک روسو در 28 ژوئن سال 1712 در ژنو سوئیس متولد شد. او از مهم‌ترین چهره‌های اندیشه غربی و معاصر فیلسوفانی چون کانت و هیوم بود. روسو و عقایدش تن واحدی بودند و او معتقد بود که باید سرشت حقیقی خود را جست‌وجو کنیم. عصر روسو، یعنی سال‌های آغازین قرن هجدهم، عصر انقلاب علمی و جنبش روشنگری است و روسو در میانه پیشرفتی نوین بر شناخت و تجربه خود حقیقی تاکید داشت. برخی منتقدان و زندگی‌نامه‌نویسان، روسو را غیرعقلانی‌‌ترین نمونه در میان همه فیلسوفان بزرگ دانسته‌اند و دلیلش هم این است که در آثار او به دفعات احساس بر استدلال عقلانی چیره می‌شود. زندگی روزمره روسو در اغلب موارد چیزی جز تجربه‌ای عذاب‌آور نبود؛ تجربه‌ای که از لحظه تولد با او زاده شده بود.


از شعر و اسلحه

ارنستو چه‌گوارا در 14 ژوئن 1928 در شهر روساریو در آرژانتین متولد شد و پس از پایان تحصیلات ابتدایی‌اش در سال 1946 وارد دانشکده پزشکی بوئنس‌آیرس شد. او در 1953 تحصیل در دانشکده پزشکی را به پایان رساند و بلافاصله پس از آن به بولیوی، پرو و گواتمالا رفت. ملاقات چه‌گوارا با فیدل کاسترو به ژوئیه 1955 برمی‌گردد؛ در این زمان چه‌گوارا با فیدل کاسترو که بعد از آزادی از زندان به مکزیک رفته و او نیز در آنجا پناهنده است دیدار می‌کند و در اینجاست که تصمیم می‌گیرد به جنبش او یعنی جنبش 26 ژوئیه بپیوندد. گوارا که ابتدا در گروه چریکی کاسترو به عنوان پزشک حضور دارد و بین همرزمانش با نام «چه» مشهور شده، که لقبی است خودمانی و محبت‌آمیز، پس از مدتی به فرماندهی یکی از گروه‌های چریکی مستقر در سیئرا مائسترا می‌رسد. چه‌گوارا تا پایان عمر کوتاهش در مبارزه چریکی در جاهای مختلف حضور داشت و سرانجام در بولیوی دستگیر شد و به قتل رسید. اما هنوز هم مهم‌ترین یا یکی از مهم‌ترین نمادهای مبارزه چریکی و برابری‌خواهانه است و الهام‌بخش بسیاری دیگر از مبارزات مسلحانه و آزادی‌بخش در دیگر کشورها بوده است.


به رسوایی احترام بگذارید!

مارکی دو ساد، یکی از مطرودترین نویسندگان عصر روشنگری است که در عین حال او را پیشروترین نویسنده دوران روشنگری نیز خوانده‌اند. در ميان نويسندگان و فيلسوفانِ مطرح عصر روشنگري همچون منتسکیو، دیدرو، ولتر و روسو، طبعا مارکی دوساد چهره متفاوتی است که روشنگري او را موجودي خطرناک براي بشريت دانسته و حکم به طرد او و آثارش از جامعه می‌دهد. چرا که مضمون محوری آثار ساد دارای برداشتي افراطي از مفاهيم عصر روشنگري همچون آزادي، خودآیینی، اخلاق و نقد کلیسا است. ساد، شاید از معدود کسانی است که با کشاندنِ این مفاهیم به سرحدات خود، پیشاپیش زوالِ تدریجی آرمان‌های روشنگری را پیش‌بینی می‌کند. مارکی آلفونس فرانسوا دو ساد، در 12 ژوئن 1740 در پاریس در خانواده‌ای اشرافی به دنیا آمد. در نوجوانی به مدرسه ارتش رفت چرا که در آن روزگار مرسوم بود فرزندان اشراف در مدرسه ارتش آموزش ببینند. ساد هفده ساله بود که به جنگ علیه پروس اعزام شد و چندی بعد در سال 1763 به درجه سروان رسید. مارکی دو ساد زندگی پرفرازونشیبی داشت و بخشِ عمده‌ای از آن را در زندان به سر برد. تمایلاتِ خلاف‌عادت جنسی او موجب شد تا چندین بار به زندان محکوم شود و حتی تا پای گیوتین نیز رفت. سرانجام دو ساد در 2 دسامبر سال 1814 در حالی قریب به نیمی از عمرش را محبوس بود از دنیا رفت.