سایه‌نویسان از سایه بیرون می‌خزند بخش (اول)

1400/08/29

در این مطلب دو بخشی به بهانه‌ی مرور کارنامه‌ی سایه‌نویسی اشخاصی که ظن همکاری آن‌ها در کتاب خاطرات پرنس هری می‌رود، مروری خواهیم داشت بر امکان‌‌ها و ترکیب‌های متفاوتی که تیم حرفه‌ای سایه‌نویس‌ها می‌تواند داشته باشد. 

چند ماه پیش انتشارات پنگوئن اعلام کرد که چاپ کتاب خاطرات شاهزاده هری از آنِ این انتشارات خواهد بود، اما آن‌چه که در بیانیه‌ی نشر پنگوئن از قلم افتاده بود نام نویسنده‌ی این کتاب بود که با توجه به شرایط کاملا هم قابل درک بود. نام جی آر مُرینگر (J.R. Moehringer)  نویسنده‌ای که قرار است داستان زندگی دوک داسکس را به تحریر در بیاورد در هیچ کدام از بیانیه‌های مربوط به چاپ کتاب خاطرات شاهزاده هری آورده نشده است. اما کسانی که مدت زمان کافی‌ای را در صنعت نشر گزرانده‌اند به خوبی می‌دانند که مُرینگر سایه‌نویسِ سرشناس، بخش اعظم و ضروری‌ای از پروسه‌ی کتاب شدن خاطرات پرنس هری خواهد بود، حتی اگر نامش در هیچ‌جا هم قید نشود.

                    

سایه‌نویسی یا «همکاری در تالیف» که امروزه بیشتر با این عنوان از سایه‌نویسی یاد می‌شود پدیده جدیدی نیست. از زمانی که سلبریتی‌ها دلشان خواست تا کتاب‌هایی را به نام خودشان به انتشار برسانند، نویسنده‌هایی هم بوده‌اند که یا کتاب را به تمامی برای آن‌ها نوشته‌اند و یا در به تحریر درآوردن کتاب (البته به صورت محرمانه‌ای) به آن‌ها کمک کرده‌اند. سایه‌نویسی تنها نوشتن ایده‌ای که در اختیار سایه‌نویس قرار می‌دهند نیست بلکه با مجموعه‌ای از مهارت‌ها در هم تنیده است. کسانی که در این صنعت مشغول به کار هستند می‌گویند که خبرنگاری، ویراستاری، پژوهش و تقلید لحن و صدا و حتی روان‌شناسی در این صنعت نقش مهمی ایفا می‌کنند. در صنعت امروز که ناشران بیش از پیش به ناداستان‌ها و نقش مهمی که در بازار ایجاد می‌کنند وابسته‌اند، این همکاری در تالیف سایه‌نویسان اهمیت دو چندان پیدا کرده است و ناشران به دنبال سایه‌نویسی خوب با یکدیگر در رقابتند.

                                

مدلین مورل، یکی از نمایندگان سایه‌نویسان است که مدت بیست سال است نمایندگی حقوقی سایه‌نویسان را در این صنعت بر عهده دارد. او می‌گوید «چندین سال پیش، اقرار به این‌که سایه‌نویس داشته‌ای مثل این بود که در کمال حماقت به عضو سایت‌های دوست‌یابی (online dating) بودن اقرار کنی.»

 

نیاز رو به رشد برای کتاب‌های سلبریتی‌ها، نیاز به سایه‌نویس‌ها را هم بالا برده است. به نظر مورل همین بالا رفتن تقاضا موجب به وجود آمدن یک چرخش شده است. او می‌گوید: «من همیشه گفته‌ام که این بهترین موقعیت و بدترین موقعیت است، بهترین موقعیت چون امکان‌های زیادی برای همکاری وجود دارد و بدترین موقعیت چون امکان‌های زیادی برای همکاری وجود دارند.» او در حین صحبت کردن نام روزنامه‌نگاران و نویسنده‌های مشهوری در آمریکا را می‌آورد که که در این ده سال گذشته به سایه‌نویسی روی آورده‌اند. در این میان بسیاری از نویسنده‌ها هم از نویسنده‌های رده‌ دوم آمریکایی محسوب می‌شوند و یا خبرنگارانی‌اند که روزنامه‌هایشان بسته شده است و یا ویراستارهایی که به هر دلیلی از کار در انتشاراتی‌ها دست کشیده‌اند، به این معنی که صنعت سایه‌نویسی توانسته است از نویسنده‌های رده بالا تا نویسنده‌هایی که نام‌های کم طمطراق‌تری را دارند نیز به خود جذب کند.

 

پس واقعا چند سایه‌نویس سرشناس و سطح بالا قرار است در پروسه‌ی نوشتن کتاب خاطرات پرنس هری دست‌اندرکار باشند؟ حالا در وضعیتی این پرسش در رابطه مُرینگر مطرح شد که شایعات خبر از این می‌دهند که قرار است هفت نفر در این پروژه زیر نظر مُرینگر مشغول به کار باشند که دو نفر از آن‌ها کتاب‌های برگزیده‌ای نوشته‌اند و گروه هفت نفره در مجموع تعداد زیادی پولیتزر را از آن خود کرده است، مدلین مورل در این‌رابطه می‌گوید: «تعدادشان کم است اما کارشان از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است.» اما منابع خبری ما در پنگوئن خبر از این دادند که همکاران مُرینگر در این پروژه نویسندگان زبردستی هستند که مانند مُرینگر هر از چندگاهی در نقش سایه‌نویس هم می‌درخشند.

 

آریال لِوی (کسی که در نوشتن کتاب خاطرات دمی مور در سال ۲۰۱۹ همکاری کرد) در این مجموعه است. باس بسینگر قرار است در این مجموعه باشد که کتاب خاطرات کیتلین جنر را در سال ۲۰۱۷ سایه‌نویسی کرد. در این دو مورد اسم این دو نویسنده در هیچ جای کتاب‌های عنوان شده خاطرنشان نشده است نه به عنوان همکار، نه به عنوان ویراستار و غیر، اما مدارک زیادی پس از انتشار این کتاب‌ها در دسترس عموم قرار گرفت که عنوان این کتاب‌ها را با نام سایه‌نویس‌هایش ماندگار کرد. بسینگر و لوی کتاب‌های پرفروشی از زندگی‌های مولفان کتاب‌ها نوشتند، و این دو نمونه همکاری نقطه‌ی اوجی در روزمه‌های سایه‌نویسی آن‌ها محسوب می‌شود.

 

اما پایین اسم‌های نویسنده‌ها که بیشتر مواقع تنها چیزی است که چشم رسانه‌ها را می‌گیرد افراد دیگری هم مشغول کار هستند که امروزه همکاری بین سایه‌نویس و مولف با همراهی این آدم‌ها میسر می‌شود.

 

در ادامه‌ی این مطلب به بهانه‌ی مرور کارنامه‌ی سایه‌نویسی اشخاصی که ظن همکاری آن‌ها در کتاب خاطرات پرنس هری می‌رود، مروری خواهیم داشت بر امکان‌‌ها و ترکیب‌های متفاوتی که تیم حرفه‌ای سایه‌نویس‌ها می‌تواند داشته باشد. مجموعه‌ای از خبرنگارن، پژوهش‌گران، نویسنده‌ها و ویراستاران زبردست تشکیل شده است.

این مطلب بخشی از مقاله ای است که با عنوان «Ghostwriters come out of the shadows» در وبسایت Publisher Weekly منتشر شده است.


سایه نویسی

دیگر مطالب سایه‌نویسی

«از تاید تا پفک‌نمکی»

علی خسروشاهی را به عنوان پایه‌گذار شرکت مینو می‌شناسیم، محصولاتی که حالا دیگر بخشی از هویت تاریخی ما شده‌اند، در این یادداشت سعی شده است تا تاریخچه‌ی مختصری از فعالیت‌های اقتصادی او را مرور کنیم، کارنامه‌ای بلند بالا که با انقلاب سال ۱۳۵۷ پایان یافت.


«من علیه سینمای فارسی فریاد می‌کشم»

آذر شیوا، سال ۱۳۱۹ در تهران متولد شد. او را به عنوان بازیگر سینما و صداپیشه، در سینمای پیش از انقلاب می‌شناسیم.
او بازیگر فیلم «سلطان قلب‌ها» بود، اما شاید بهترین نقشی که ایفا کرد در فیلم «روسپی» باشد. مطلب پیش‌رو نگاه کوتاهی به کارنامه‌ی هنری او و حرکت اعتراضی رادیکال او در سال ۱۳۴۹ دارد. حرکتی پرفورماتیو که در نقد «سینمای فارسی» بود، اما در آن زمان تبدیل به ضد خود شد.

رمزگشایی از سایه‌نویسی

بخش دوم

نویسندگی یک هنر و پروسه‌ی نوشتن کتاب یک پروسه‌ی خلاقانه است، در نتیجه لازمه‌ی موفق بودن همکاری بین مؤلف و سایه‌نویس توجه و تمرکز طرفین است. در نتیجه فارغ از این‌که چه کسی عمل نوشتن کتاب را انجام می‌دهد اگر یکی از طرفین به‌تمامی از پروژه دور باشد، این همکاری از ابتدا محتوم به شکست است.

در بخش دوم از ترجمه‌ی این مقاله به بخش‌های چالش‌برانگیز حرفه‌ی سایه‌نویسی پرداخته شده است، آن‌چه ممکن است سایه‌نویسی را برای بسیاری از نویسندگان به حرفه‌ای کوتاه‌مدت تبدیل کند.


رمزگشایی از سایه‌نویسی

بخش اول

سایه‌نویسی می‌تواند مفهومی رازآلود باشد، در سایه‌ ماندن هویت نویسنده‌ی یک اثر می‌تواند به گمانه‌زنی‌های بسیاری در رابطه با اثر بیانجامد. اما آنجالی توماس در مطلبی که با همین عنوان در مجله‌ی «خلیج‌تایمز» چاپ کرده است، به‌اختصار به جوانب مرموز این حرفه پرداخته است. مواردی که شاید بتوان گفت همزمان که می‌تواند لذات کار سایه‌نویسی باشد، چالش‌های این حرفه نیز محسوب می‌شود.


ضربه‌زدن به یک روح

کتاب خاطرات مدل آمریکایی، امیلی راداکاوسکی سر و صدای زیادی برپا کرده است. این کتاب خاطرات که مجموعه‌ای از جستارهایی است که او در رابطه با تجربه‌ی کار در صنعت مدلینگ نوشته است، هم در فرم و هم در محتوا یکی از نمونه‌های نامتداول کتاب خاطرات افراد مشهور (سلبریتی) محسوب می‌شود. اما این کتاب خاطرات هم مانند بسیاری از کتاب‌های خاطرات پیش از خود توانسته است بخش در سایه‌ای از زندگی افرادی را که تجربه‌های مشابه راداکاوسکی دارند، پررنگ کند.


سایه‌نویسی و جاودانگی

شما می‌توانید از نگاه خودتان معمولی‌ترین انسان کره‌ی خاکی باشید و همزمان می‌توانید داستانی اعجاب‌انگیز را روایت کنید که در عمیق‌ترین لایه‌های ذهن انسان‌های دیگری که خود را «معمولی» و «غیر متمایز» می‌بینند ماندگار شود.


من سایه‌نویس «رهبری متفکر»‌ام!

سایه‌نویسی مانند بسیاری از اشکال نوشتن، می‌تواند در ریتم روزانه‌ی کارهای ما به‌نحوی کاملا نامحسوس پدیدار شود. بسیاری از ما حتی متوجه این نیستیم که ممکن است در حال سایه‌نویسی باشیم. فارغ از کسانی که به‌صورت مستقیم در صنعت نشر و ادب کار می‌کنند، سایه‌نویسان دیگری هم در حوزه‌های دیگر مشغول به کار هستند، اما چه‌طور ممکن است  که سایه‌نویسی کنیم اما متوجه آن نباشیم؟